Kan. 1055 – § 1. Małżeńskie przymierze, przez które mężczyzna i kobieta tworzą ze sobą
wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury do dobra małżonków oraz do zrodzenia i
wychowania potomstwa, zostało między ochrzczonymi podniesione przez Chrystusa Pana do
godności sakramentu.
§ 2. Z tej racji między ochrzczonymi nie może istnieć ważna umowa małżeńska, która tym
samym nie byłaby sakramentem.
Kan. 1056 – Istotnymi przymiotami małżeństwa są jedność i nierozerwalność, które w
małżeństwie chrześcijańskim nabierają szczególnej mocy z racji sakramentu.
Kan. 1057 – § 1. Małżeństwo stwarza zgoda stron między osobami prawnie do tego
zdolnymi, wyrażona zgodnie z prawem, której nie może uzupełnić żadna ludzka władza.
§ 2. Zgoda małżeńska jest aktem woli, którym mężczyzna i kobieta w nieodwołalnym
przymierzu wzajemnie się sobie oddają i przyjmują w celu stworzenia małżeństwa.
Kan. 1058 – Małżeństwo mogą zawrzeć wszyscy, którym prawo tego nie zabrania.
Kan. 1059 – Małżeństwo katolików, chociażby tylko jedna strona była katolicka, podlega nie
tylko prawu Bożemu, lecz także kanonicznemu, z zachowaniem kompetencji władzy państwowej
odnośnie do czysto cywilnych skutków tegoż małżeństwa.
Kan. 1060 – Małżeństwo cieszy się przychylnością prawa, dlatego w wątpliwości należy
uważać je za ważne, dopóki nie udowodni się czegoś przeciwnego.
Kan. 1061 – § 1. Ważne małżeństwo pomiędzy ochrzczonymi nazywa się tylko zawartym,
jeśli nie zostało dopełnione; zawartym i dopełnionym, jeśli małżonkowie podjęli w sposób ludzki
akt małżeński przez się zdolny do zrodzenia potomstwa, do którego to aktu małżeństwo jest ze swej
natury ukierunkowane i przez który małżonkowie stają się jednym ciałem.
§ 2. Gdy po zawarciu małżeństwa małżonkowie wspólnie zamieszkali, domniemywa się
dopełnienie, dopóki coś przeciwnego nie zostanie udowodnione.
§ 3. Nieważne małżeństwo nazywa się mniemanym, jeśli zostało zawarte w dobrej wierze
przez jedną przynajmniej ze stron, dopóki obydwie strony nie upewnią się o jego nieważności.
Kan. 1062 – § 1. Przyrzeczenie małżeństwa, bądź jednostronne, bądź dwustronne, nazywane
zaręczynami, jest regulowane prawem partykularnym, ustanowionym przez Konferencję Episkopatu
z uwzględnieniem zwyczajów oraz prawa świeckiego, gdy takie zostało wydane.
§ 2. Przyrzeczenie małżeństwa nie stanowi podstawy do wniesienia skargi, żądającej
zawarcia małżeństwa. Przysługuje jednak skarga o wynagrodzenie szkód, jeśli takie powstały.

Rozdział I
PASTERSKA TROSKA I CZYNNOŚCI POPRZEDZAJĄCE ZAWARCIE MAŁŻEŃSTWA

Kan. 1063 – Duszpasterze mają obowiązek troszczyć się o to, aby własna wspólnota
kościelna świadczyła pomoc wiernym, dzięki której stan małżeński zachowa ducha
chrześcijańskiego i będzie się doskonalił. Ta pomoc winna być udzielana przede wszystkim:
1 poprzez przepowiadanie, katechezę odpowiednio przystosowaną dla małoletnich,
młodzieży i starszych, także przy użyciu środków społecznego przekazu, dzięki czemu wierni
otrzymają pouczenie o znaczeniu małżeństwa chrześcijańskiego, jak również o obowiązkach
małżonków i chrześcijańskich rodziców;
2 przez osobiste przygotowanie do zawarcia małżeństwa, przysposabiające nupturientów do
świętości ich nowego stanu i jego obowiązków;
3 przez owocne sprawowanie liturgii małżeństwa, która winna ukazywać, że małżonkowie
są znakiem i zarazem uczestniczą w tajemnicy jedności oraz płodnej miłości Chrystusa i Kościoła;
4 przez świadczenie pomocy małżonkom, ażeby wiernie zachowując i chroniąc przymierze
małżeńskie, osiągali w rodzinie życie coraz bardziej święte i doskonałe.
Kan. 1064 – Jest rzeczą ordynariusza miejsca troszczyć się o właściwe organizowanie tego
rodzaju pomocy, po wysłuchaniu także, gdy się to wyda pożyteczne, zdania mężczyzn i kobiet
odznaczających się doświadczeniem i biegłością.
Kan. 1065 – § 1. Katolicy, którzy nie przyjęli jeszcze sakramentu bierzmowania, powinni go
przyjąć przed zawarciem małżeństwa, gdy jest to możliwe bez poważnej niedogodności.
§ 2. Aby przyjąć owocnie sakrament małżeństwa, usilnie zaleca się, ażeby nupturienci
przystąpili do sakramentu pokuty i Najświętszej Eucharystii.
Kan. 1066 – Przed zawarciem małżeństwa należy się upewnić, że nic nie stoi na
przeszkodzie do jego ważnego i godziwego zawarcia.
Kan. 1067 – Konferencja Episkopatu powinna wydać normy dotyczące egzaminu
narzeczonych, zapowiedzi przedmałżeńskich oraz innych odpowiednich środków do
przeprowadzenia badań przed zawarciem małżeństwa, aby proboszcz pilnie ich przestrzegając mógł
przystąpić do asystowania przy małżeństwie.
Kan. 1068 – Jeśli w niebezpieczeństwie śmierci nie można zdobyć innych dowodów,
wystarcza – jeśli nie ma przeciwnych podejrzeń – oświadczenie nupturientów, w razie potrzeby
zaprzysiężone, że zostali ochrzczeni i nie są związani żadną przeszkodą.
Kan. 1069 – Wszyscy wierni mają obowiązek znane im przeszkody małżeńskie wyjawić
przed zawarciem małżeństwa proboszczowi lub ordynariuszowi miejsca.
Kan. 1070 – Jeśli egzaminu przedślubnego nie przeprowadził proboszcz, do którego należy
asystowanie przy zawieraniu małżeństwa, lecz inny, ma on obowiązek jak najszybciej powiadomić
tego proboszcza o wyniku badań autentycznym dokumentem.
Kan. 1071 – § 1. Poza wypadkiem konieczności, nie można bez zezwolenia ordynariusza
miejsca asystować przy:
1 małżeństwie tułaczy
2 małżeństwie, które nie może być uznane lub zawarte według prawa państwowego;
3 małżeństwie osoby, którą wiążą naturalne obowiązki wobec innej strony lub wobec dzieci,
wynikające z poprzedniego związku;
4 małżeństwie osoby, która notorycznie porzuciła wiarę katolicką;
5 małżeństwie osoby związanej cenzurą;
6 małżeństwie małoletnich, bez wiedzy rodziców albo wobec ich uzasadnionego sprzeciwu;
7 małżeństwie zawieranym przez pełnomocnika, o czym mowa w kan. 1105.
§ 2. Ordynariusz miejsca może zezwolić na asystowanie przy małżeństwie osoby, która
notorycznie odstąpiła od wiary katolickiej tylko z zachowaniem norm, określonych w kan. 1125,
przy zastosowaniu odpowiednich modyfikacji.
Kan. 1072 – Duszpasterze powinni odwodzić od zawierania małżeństwa młodzież przed
osiągnięciem wieku, w którym zgodnie z miejscowymi zwyczajami zawiera się małżeństwo.

Rozdział II
PRZESZKODY ZRYWAJĄCE W OGÓLNOŚCI

Kan. 1073 – Przeszkoda zrywająca czyni osobę niezdolną do ważnego zawarcia małżeństwa.
Kan. 1074 – Przeszkodę uważa się za publiczną, jeśli może być udowodniona w zakresie
zewnętrznym; poza tym jest tajna.
Kan. 1075 – § 1. Jedynie najwyższa władza kościelna może autentycznie wyjaśniać, kiedy
prawo Boże zabrania małżeństwa lub ją unieważnia.
§ 2. Również tylko najwyższa władza kościelna ma prawo ustanawiać inne przeszkody dla
ochrzczonych.
Kan. 1076 – Odrzuca się zwyczaj wprowadzający nową przeszkodę albo przeciwny
obowiązującym przeszkodom.
Kan. 1077 – § 1. Ordynariusz miejsca może w szczególnym wypadku zabronić zawierania
małżeństwa swoim podwładnym gdziekolwiek przebywającym, oraz wszystkim aktualnie
przebywającym na własnym jego terytorium, lecz tylko czasowo, na skutek poważnej przyczyny i
dopóki ona trwa.
§ 2. Tylko najwyższa władza kościelna może dodać klauzulę unieważniającą małżeństwo.
Kan. 1078 – § 1. Ordynariusz miejsca może swoich podwładnych gdziekolwiek
przebywających oraz wszystkich aktualnie przebywających na własnym jego terytorium,
dyspensować od wszystkich przeszkód z prawa kościelnego, z wyłączeniem tych, od których
dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej.
§ 2. Stolicy Apostolskiej jest zarezerwowana dyspensa:
1 od przeszkody wynikającej ze święceń lub z wieczystego ślubu publicznego czystości,
złożonego w instytucie zakonnym na prawie papieskim;
2 od przeszkody występku, o której w kan. 1090.
§ 3. Nie udziela się nigdy dyspensy od przeszkody pokrewieństwa w linii prostej oraz w
drugim stopniu linii bocznej.
Kan. 1079 – § 1. W grożącym niebezpieczeństwie śmierci, ordynariusz miejsca może swoich
podwładnych, gdziekolwiek przebywających, oraz wszystkich pozostających na własnym jego
terytorium, dyspensować zarówno od formy obowiązującej przy zawarciu małżeństwa, jak od
wszystkich i poszczególnych przeszkód z prawa kościelnego, czy to publicznych czy tajnych, z
wyjątkiem przeszkody wypływającej ze święceń prezbiteratu.
§ 2. W tych samych okolicznościach, o jakich w § 1, ale tylko w wypadkach, w których nie
można się odnieść nawet do miejscowego ordynariusza, taką samą władzę dyspensowania posiada
proboszcz, szafarz odpowiednio delegowany, a także kapłan lub diakon, asystujący przy zawieraniu
małżeństwa zgodnie z kan. 1116, § 2.
§ 3. W niebezpieczeństwie śmierci spowiednik może dyspensować od przeszkód tajnych w
zakresie wewnętrznym czy to podczas spowiedzi, czy poza nią.
§ 4. Przez niemożność odniesienia się do miejscowego ordynariusza, w wypadku, o którym
w § 2, rozumie się sytuację, gdy można to uczynić tylko przy pomocy telegrafu lub telefonu.
Kan. 1080 – § 1. Ilekroć przeszkoda zostaje wykryta, gdy wszystko jest już gotowe do ślubu
i małżeństwa nie da się odłożyć bez prawdopodobnego niebezpieczeństwa wielkiego zła, do czasu
uzyskania dyspensy od kompetentnego przełożonego, władzę dyspensowania od wszystkich
przeszkód, z wyłączeniem tych, o których w kan 1078, § 2, n. 1, mają: ordynariusz miejsca oraz,
jeśli wypadek jest tajny, wszyscy, o których w kan. 1079, §§ 2-3, z zachowaniem przepisanych tam
warunków.
§ 2. Ta władza rozciąga się także na uważnienie małżeństwa, jeśli zagraża takie samo
niebezpieczeństwo i nie ma czasu na odniesienie się do Stolicy Apostolskiej, ewentualnie do
ordynariusza miejsca, gdy chodzi o przeszkody, od których może dyspensować.
Kan. 1081 – Proboszcz albo kapłan lub diakon, o którym w kan. 1079, § 2, powinien o
udzieleniu dyspensy w zakresie zewnętrznym natychmiast powiadomić ordynariusza miejsca.
Winna być ona również odnotowana w księdze małżeństw.
Kan. 1082 – Jeśli czego innego nie postanawia reskrypt Penitencjarii, dyspensa udzielona w
zakresie wewnętrznym niesakramentalnym od przeszkody tajnej, powinna być wpisana do księgi
przechowywanej w tajnym archiwum kurii i nie jest potrzebna inna dyspensa w zakresie
zewnętrznym, gdy przeszkoda tajna stanie się później publiczną.

Rozdział III
POSZCZEGÓLNE PRZESZKODY ZRYWAJĄCE

Kan. 1083 – § 1. Nie może zawrzeć ważnego małżeństwa mężczyzna przed ukończeniem
szesnastego roku życia i kobieta przed ukończeniem czternastego roku.
§ 2. Konferencja Episkopatu ma prawo ustalić wyższy wiek do godziwego zawarcia
małżeństwa.
Kan. 1084 – § 1. Niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego uprzednia i trwała, czy to
ze strony mężczyzny czy kobiety, czy to absolutna czy względna, czyni małżeństwo nieważnym z
samej jego natury.
§ 2. Jeśli przeszkoda niezdolności jest wątpliwa, czy wątpliwość ta jest prawna czy
faktyczna, nie należy zabraniać zawarcia małżeństwa ani też, dopóki trwa wątpliwość, orzekać jego
nieważności.
§ 3. Niepłodność ani nie wzbrania zawarcia małżeństwa, ani nie powoduje jego
nieważności, z zachowaniem przepisu kan. 1098.
Kan. 1085 – § 1. Nieważnie usiłuje zawrzeć małżeństwo, kto jest związany węzłem
poprzedniego małżeństwa, nawet niedopełnionego.
§ 2. Chociaż pierwsze małżeństwo było nieważnie zawarte lub zostało rozwiązane z
jakiejkolwiek przyczyny, nie wolno dlatego zawrzeć ponownego małżeństwa, dopóki nie stwierdzi
się, zgodnie z prawem i w sposób pewny, nieważności lub rozwiązania pierwszego.
Kan. 1086 – § 1. Nieważne jest małżeństwo między dwiema osobami, z których jedna
została ochrzczona w Kościele katolickim lub była do niego przyjęta i nie odłączyła się od niego
formalnym aktem, a druga jest nieochrzczona.
§ 2. Od tej przeszkody można dyspensować tylko po wypełnieniu warunków, o których w
kan. 1125 i 1126.
§ 3. Jeśli podczas zawierania małżeństwa strona była powszechnie uważana za ochrzczoną
albo jej chrzest był wątpliwy, należy domniemywać, zgodnie z kan. 1060, ważność małżeństwa,
dopóki w sposób pewny nie udowodni się, że jedna strona była ochrzczona, druga zaś
nieochrzczona.
Kan. 1087 – Nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy otrzymali święcenia.
Kan. 1088 – Nieważnie usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy są związani wieczystym
ślubem publicznym czystości w instytucie zakonnym.
Kan. 1089 – Nie może być ważnie zawarte małżeństwo pomiędzy mężczyzną i kobietą
uprowadzoną lub choćby przetrzymywaną z zamiarem zawarcia z nią małżeństwa, chyba że później
kobieta uwolniona od porywacza oraz znajdując się w miejscu bezpiecznym i wolnym, sama
swobodnie wybierze to małżeństwo.
Kan. 1090 – § 1. Kto ze względu na zawarcie małżeństwa z określoną osobą, zadaje śmierć
jej współmałżonkowi lub własnemu, nieważnie usiłuje zawrzeć to małżeństwo.
§ 2. Nieważnie również usiłują zawrzeć małżeństwo ci, którzy poprzez fizyczny lub moralny
współudział spowodowali śmierć współmałżonka.
Kan. 1091 – § 1. W linii prostej pokrewieństwa nieważne jest małżeństwo między
wszystkimi wstępnymi i zstępnymi, zarówno prawego pochodzenia, jak i naturalnymi.
§ 2. W linii bocznej nieważne jest aż do czwartego stopnia włącznie.
§ 3. Przeszkoda pokrewieństwa nie zwielokrotnia się.
§ 4. Nigdy nie zezwala się na małżeństwo, jeśli istnieje wątpliwość, czy strony są
spokrewnione w jakimś stopniu linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej.
Kan. 1092 – Powinowactwo w linii prostej powoduje nieważność małżeństwa we wszystkich
stopniach.
Kan. 1093 – Przeszkoda przyzwoitości publicznej powstaje z nieważnego małżeństwa po
rozpoczęciu życia wspólnego albo z notorycznego lub publicznego konkubinatu. Powoduje zaś
nieważność małżeństwa w pierwszym stopniu linii prostej między mężczyzną i krewnymi kobiety i
odwrotnie.
Kan. 1094 – Nie mogą ważnie zawrzeć małżeństwa ze sobą ci, którzy są związani
pokrewieństwem prawnym powstałym z adopcji, w linii prostej lub w drugim stopniu linii bocznej.

Rozdział IV
ZGODA MAŁŻEŃSKA

Kan. 1095 – Niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy:
1 są pozbawieni wystarczającego używania rozumu;
2 mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków
małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych;
3 z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich.
Kan. 1096 – § 1. Do zaistnienia zgody małżeńskiej konieczne jest, aby strony wiedziały
przynajmniej, że małżeństwo jest trwałym związkiem między mężczyzną i kobietą, skierowanym do
zrodzenia potomstwa przez jakieś seksualne współdziałanie.
§ 2. Po osiągnięciu dojrzałości nie domniemywa się takiej ignorancji.
Kan. 1097 – § 1. Błąd co do osoby powoduje nieważność małżeństwa.
§ 2. Błąd co do przymiotu osoby, chociażby był przyczyną zawarcia małżeństwa, nie
powoduje nieważności małżeństwa, chyba że przymiot ten był bezpośrednio i zasadniczo
zamierzony.
Kan. 1098 – Kto zawiera małżeństwo, zwiedziony podstępem, dokonanym dla uzyskania
zgody małżeńskiej, a dotyczącym jakiegoś przymiotu drugiej strony, który ze swej natury może
poważnie zakłócić wspólnotę życia małżeńskiego, zawiera je nieważnie.
Kan. 1099 – Błąd co do jedności lub nierozerwalności albo sakramentalnej godności
małżeństwa nie narusza zgody małżeńskiej, chyba że determinuje wolę.
Kan. 1100 – Znajomość lub opinia o nieważności małżeństwa niekoniecznie wyklucza zgodę
małżeńską.
Kan. 1101 – § 1. Domniemywa się, że wewnętrzna zgoda odpowiada słowom lub znakom
użytym przy zawieraniu małżeństwa.
§ 2. Jeśli jednak jedna ze stron albo obydwie pozytywnym aktem woli wykluczyłyby samo
małżeństwo lub jakiś istotny element małżeństwa, albo jakiś istotny przymiot, zawierają je
nieważnie.
Kan. 1102 – § 1. Nie można ważnie zawrzeć małżeństwa pod warunkiem dotyczącym
przyszłości.
§ 2. Małżeństwo zawarte pod warunkiem dotyczącym przeszłości lub teraźniejszości jest
ważne lub nie, zależnie od istnienia lub nieistnienia przedmiotu warunku.
§ 3. Warunek zaś, o którym w § 2, nie może być godziwie dołączony, chyba że za pisemną
zgodą ordynariusza miejsca.
Kan. 1103 – Nieważne jest małżeństwo zawarte pod przymusem lub pod wpływem ciężkiej
bojaźni z zewnątrz, choćby nieumyślnie wywołanej, od której, ażeby się uwolnić, zmuszony jest
ktoś wybrać małżeństwo.
Kan. 1104 – § 1. Do ważnego zawarcia małżeństwa konieczne jest, by nupturienci byli
równocześnie obecni, bądź osobiście, bądź też przez pełnomocnika.
§ 2. Zgodę małżeńską nupturienci powinni wyrazić słowami, a gdy nie mogą mówić,
równoznacznymi znakami.
Kan. 1105 – § 1. Do ważnego zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika wymaga się:
1 aby było specjalne upoważnienie zawarcia go z określoną osobą;
2 aby pełnomocnik był wyznaczony przez samego zleceniodawcę i osobiście wypełniał
swoje zadanie.
§ 2. Pełnomocnictwo, by było ważne, powinno być podpisane przez osobę zlecającą i
ponadto przez proboszcza lub ordynariusza miejsca, w którym wystawia się pełnomocnictwo, albo
przez kapłana delegowanego przez jednego z nich, albo przynajmniej przez dwóch świadków, lub
też winno być sporządzone w formie autentycznego dokumentu, zgodnie z wymogami prawa
państwowego.
§ 3. Jeśli zleceniodawca nie może pisać, należy to zaznaczyć w samym pełnomocnictwie i
dodać jeszcze jednego świadka, który również podpisuje. W przeciwnym razie pełnomocnictwo
jest nieważne.
§ 4. Jeśli zleceniodawca, przed zawarciem w jego imieniu małżeństwa, odwołał
upoważnienie lub popadł w chorobę umysłową, małżeństwo jest nieważne, chociaż pełnomocnik
lub druga strona o tym nie wiedzieli.
Kan. 1106 – Małżeństwo można zawrzeć przez tłumacza. Proboszcz jednak nie powinien
przy nim asystować, jeśli nie upewni się o wiarygodności tłumacza.
Kan. 1107 – Chociaż małżeństwo zostało zawarte nieważnie z racji przeszkody lub braku
formy, to jednak domniemywa się, że wyrażona zgoda trwa, dopóki nie uzyska się pewności jej
odwołania.

Rozdział V
FORMA ZAWARCIA MAŁŻEŃSTWA

Kan. 1108 – § 1. Tylko te małżeństwa są ważne, które zostają zawarte wobec asystującego
miejscowego ordynariusza albo proboszcza, albo wobec kapłana lub diakona delegowanego przez
jednego z nich; a także wobec dwóch świadków, według zasad wyrażonych w następnych kanonach
i z uwzględnieniem wyjątków, o których w kan. 144, 1112, § 1, 1116 i 1127, §§ 2-3.
§ 2. Za asystującego przy zawieraniu małżeństwa uważa się tylko tego, kto jest obecny i pyta
nowożeńców, czy wyrażają zgodę i przyjmuje ją w imieniu Kościoła.
Kan. 1109 – Ordynariusz miejsca i proboszcz na mocy swego urzędu, w granicach własnego
terytorium ważnie asystują przy małżeństwach nie tylko swoich podwładnych, lecz także obcych,
jeśli jedno z nich należy do obrządku łacińskiego; chyba że wyrokiem lub dekretem zostali
ekskomunikowani, ukarani interdyktem lub suspendowani od urzędu, albo takimi deklarowani.
Kan. 1110 – Ordynariusz miejsca i proboszcz personalny, na mocy urzędu ważnie asystują
przy zawieraniu małżeństwa jedynie tych, z których przynajmniej jedno podlega im w granicach ich
okręgu.
Kan. 1111 – § 1. Ordynariusz i proboszcz, dopóki ważnie sprawują swój urząd, mogą
delegować kapłanom i diakonom również ogólne upoważnienie do asystowania przy zawieraniu
małżeństw w granicach swego terytorium.
§ 2. Aby delegacja upoważnienia do asystowania przy małżeństwach była ważna, wymaga
się, by została przekazana określonym osobom w sposób wyraźny. Delegacja specjalna winna byt
dana do określonego małżeństwa, natomiast delegacja ogólna powinna być udzielona na piśmie.
Kan. 1112 – § 1. Gdzie nie ma kapłanów i diakonów, biskup diecezjalny, uzyskawszy – po
wcześniejszej pozytywnej opinii Konferencji Episkopatu – zezwolenie Stolicy Apostolskiej, może
delegować świeckich do asystowania przy zawieraniu małżeństw.
§ 2. Należy wybrać odpowiedniego świeckiego, który potrafi przygotować nupturientów i
właściwie odprawić liturgię zawierania małżeństwa.
Kan. 1113 – Przed udzieleniem delegacji specjalnej, należy zatroszczyć się o wszystko, co
prawo przepisuje do stwierdzenia stanu wolnego.
Kan. 1114 – Asystujący przy zawieraniu małżeństwa działa niegodziwie, jeśli nie stwierdził
stanu wolnego nupturientów zgodnie z przepisami prawa, a także nie upewnił się, jeśli to możliwe,
o zezwoleniu proboszcza, ilekroć asystuje na podstawie ogólnej delegacji.
Kan. 1115 – Małżeństwa winny być zawierane w parafii, gdzie przynajmniej jedno z
nupturientów posiada stałe albo tymczasowe zamieszkanie lub miesięczny pobyt; gdy zaś chodzi o
tułaczy, w parafii, gdzie aktualnie przebywają. Za zezwoleniem własnego ordynariusza albo
własnego proboszcza, wolno małżeństwo zawrzeć gdzie indziej.
Kan. 1116 – § 1. Jeśli osoba, zgodnie z przepisem prawa, kompetentna do asystowania jest
nieosiągalna lub nie można do niej się udać bez poważnej niedogodności, kto chce zawrzeć
prawdziwe małżeństwo, może je ważnie i godziwie zawrzeć wobec samych świadków:
1 w niebezpieczeństwie śmierci;
2 poza niebezpieczeństwem śmierci jedynie wtedy, jeśli roztropnie się przewiduje, że te
okoliczności będą trwały przez miesiąc czasu.
§ 2. W obydwu wypadkach, gdyby był osiągalny inny kapłan lub diakon, który mógłby być
obecny, powinien być poproszony i razem ze świadkami byt przy zawieraniu małżeństwa, z
zachowaniem zasady ważności małżeństwa wobec samych świadków.
Kan. 1117 – Określona wyżej forma powinna być zachowana, jeśli przynajmniej jedna ze
stron zawierających małżeństwo została ochrzczona w Kościele katolickim lub została do niego
przyjęta i nie odstąpiła od niego formalnym aktem, z zachowaniem przepisów kan. 1127, § 2.
Kan. 1118 – § 1. Małżeństwo pomiędzy katolikami lub między stroną katolicką i
niekatolicką ochrzczoną, winno być zawierane w kościele parafialnym; w innym kościele lub
kaplicy może być zawierane za zezwoleniem ordynariusza miejsca lub proboszcza.
§ 2. Miejscowy ordynariusz może zezwolić na zawarcie małżeństwa w innym odpowiednim
miejscu.
§ 3. Małżeństwo pomiędzy stroną katolicką i stroną nieochrzczoną może być zawarte w
kościele lub innym odpowiednim miejscu.
Kan. 1119 – Poza wypadkiem konieczności, przy zawieraniu małżeństwa należy zachować
obrzędy przepisane w księgach liturgicznych zatwierdzonych przez Kościół albo przyjęte prawnymi
zwyczajami.
Kan. 1120 – Konferencja Episkopatu może opracować własny obrzęd zawierania
małżeństwa, wymagający zatwierdzenia przez Stolicę Świętą, odpowiadający miejscowym i
ludowym zwyczajom, przystosowanym do ducha chrześcijańskiego, z zachowaniem jednak prawa,
by asystujący, obecny przy zawieraniu małżeństwa, zapytał nupturientów, czy wyrażają zgodę i tę
zgodę przyjął.
Kan. 1121 – § 1. Po zawarciu małżeństwa, proboszcz miejsca zawarcia lub jego zastępca,
chociażby żaden z nich przy nim nie asystował, powinien jak najszybciej zapisać w księdze
zaślubionych nazwiska małżonków, osoby asystującej i świadków, a także miejsce i datę zawarcia
małżeństwa, w sposób określony przez Konferencję Episkopatu lub przez biskupa diecezjalnego.
§ 2. Ilekroć małżeństwo jest zawierane zgodnie z przepisem kan. 1116, kapłan lub diakon,
jeśli był obecny, w przeciwnym razie świadkowie są obowiązani jak najszybciej powiadomić
proboszcza lub ordynariusza miejsca o zawartym małżeństwie.
§ 3. Co do małżeństwa zawieranego za dyspensą od formy kanonicznej, ordynariusz
miejsca, który udzielił dyspensy, powinien zatroszczyć się o to, aby dyspensa i zawarcie małżeństwa
zostały zapisane w księdze zaślubionych, zarówno w kurii, jak i w parafii własnej strony katolickiej,
której proboszcz przeprowadził badanie stanu wolnego. O zawarciu małżeństwa ma powiadomić
ordynariusza i proboszcza jak najszybciej małżonek katolicki, zaznaczając miejsce zawarcia oraz
zastosowaną formę publiczną.
Kan. 1122 – § 1. Zawarte małżeństwo winno być odnotowane także w księgach
ochrzczonych, w których zapisany jest chrzest małżonków.
§ 2. Jeśli ktoś zawarł małżeństwo poza parafią swojego chrztu, proboszcz miejsca zawarcia
małżeństwa ma obowiązek przesłać jak najszybciej do proboszcza miejsca chrztu zawiadomienie o
zawarciu małżeństwa.
Kan. 1123 – Ilekroć małżeństwo zostaje uważnione w zakresie zewnętrznym albo orzeczona
jego nieważność, albo zgodnie z prawem zostało rozwiązane, poza przypadkiem śmierci, należy
powiadomić proboszcza miejsca zawarcia małżeństwa, aby dokonał odpowiedniej adnotacji w
księdze zaślubionych i ochrzczonych.

Rozdział VI
MAŁŻEŃSTWA MIESZANE

Kan. 1124 – Małżeństwo między dwiema osobami ochrzczonymi, z których jedna została
ochrzczona w Kościele katolickim lub po chrzcie została do niego przyjęta i formalnym aktem od
niego się nie odłączyła, druga zaś należy do Kościoła lub wspólnoty kościelnej nie mającej pełnej
łączności z Kościołem katolickim, jest zabronione bez wyraźnego zezwolenia kompetentnej władzy.
Kan. 1125 – Tego rodzaju zezwolenia może udzielić ordynariusz miejsca, jeśli istnieje
słuszna i rozumna przyczyna, nie może go jednak udzielić bez spełnienia następujących warunków:
1 strona katolicka winna oświadczyć, że jest gotowa odsunąć od siebie niebezpieczeństwo
utraty wiary, jak również złożyć szczere przyrzeczenie, że uczyni wszystko, co w jej mocy, aby
wszystkie dzieci zostały ochrzczone i wychowane w Kościele katolickim;
2 druga strona winna być powiadomiona w odpowiednim czasie o składanych
przyrzeczeniach strony katolickiej, tak aby rzeczywiście była świadoma treści przyrzeczenia i
obowiązku strony katolickiej;
3 obydwie strony powinny być pouczone o celach oraz istotnych przymiotach małżeństwa,
których nie może wykluczać żadna ze stron.
Kan. 1126 – Konferencja Episkopatu powinna zarówno określić sposób składania tych
oświadczeń i przyrzeczeń, które są zawsze wymagane, jak i ustalić, w jaki sposób ma to być
stwierdzone w zakresie zewnętrznym oraz jak ma być o tym powiadomiona strona niekatolicka.
Kan. 1127 – § 1. Co do formy małżeństwa mieszanego należy zachować przepisy kan. 1108.
Jeśli jednak małżeństwo zawiera strona katolicka ze stroną niekatolicką obrządku wschodniego,
kanoniczna forma zawarcia wymagana jest tylko do godziwości; do ważności zaś konieczny jest
udział świętego szafarza, z zachowaniem innych wymogów prawa.
§ 2. Jeśli poważne trudności nie pozwalają zachować formy kanonicznej, ordynariusz
miejsca strony katolickiej ma prawo dyspensować od niej w poszczególnych przypadkach, po
poradzeniu się jednak ordynariusza miejsca zawarcia małżeństwa, z zachowaniem – i to do
ważności – jakiejś publicznej formy zawarcia. Do Konferencji Episkopatu należy określić normy,
według których byłaby udzielana dyspensa w jednolity sposób.
§ 3. Zabrania się, przed lub po kanonicznym zawarciu małżeństwa zgodnie z przepisem § 1,
stosować inne religijne zawarcie tegoż małżeństwa w celu wyrażenia lub odnowienia zgody
małżeńskiej. Zabroniony jest również taki obrzęd religijny zawarcia małżeństwa, w którym
asystujący katolicki i szafarz niekatolicki, stosując równocześnie własny obrzęd, pytają o wyrażenie
zgody stron.
Kan. 1128 – Ordynariusze miejsca oraz inni duszpasterze winni troszczyć się o to, ażeby
katolickiemu małżonkowi i dzieciom zrodzonym z małżeństwa mieszanego nie zabrakło pomocy
duchowej do wypełnienia ich obowiązków. Mają też wspierać małżonków w utrwalaniu jedności
życia małżeńskiego i rodzinnego.
Kan. 1129 – Przepisy kanonów 1127 i 1128 winny być stosowane także przy zawieraniu
małżeństw, gdy zachodzi przeszkoda różności religii, o której mowa w kan. 1086, § 1.

Rozdział VII
MAŁŻEŃSTWO ZAWIERANE TAJNIE

Kan. 1130 – Na skutek poważnej i naglącej przyczyny ordynariusz miejsca może zezwolić
na tajne zawarcie małżeństwa.
Kan. 1131 – Zezwolenie na tajne zawarcie małżeństwa zawiera w sobie :
1 konieczność tajnego przeprowadzenia obowiązkowych badań przedmałżeńskich;
2 obowiązek zachowania tajemnicy o zawarciu małżeństwa przez ordynariusza miejsca,
asystującego, świadków i małżonków.
Kan. 1132 – Obowiązek zachowania tajemnicy, o której w kan. 1131, n. 2, ze strony
ordynariusza miejsca ustaje, jeśli z powodu jej zachowania zagraża poważne zgorszenie lub wielka
szkoda dla świętości małżeństwa. O tym należy powiadomić strony przed zawarciem małżeństwa.
Kan. 1133 – Małżeństwo tajnie zawarte winno być zapisane jedynie w specjalnej księdze,
przechowywanej w tajnym archiwum kurii.

Rozdział VIII
SKUTKI MAŁŻEŃSTWA

Kan. 1134 – Z ważnego małżeństwa powstaje między małżonkami węzeł, z natury swej
wieczysty i wyłączny. W małżeństwie chrześcijańskim małżonkowie zostają ponadto przez
specjalny sakrament wzmocnieni i jakby konsekrowani do obowiązków swego stanu i godności.
Kan. 1135 – Każdemu z małżonków przysługują jednakowe obowiązki i prawa w tym, co
dotyczy wspólnoty życia małżeńskiego.
Kan. 1136 – Rodzice mają najcięższy obowiązek i najpierwsze prawo troszczenia się
zgodnie, według swoich możliwości, o wychowanie potomstwa zarówno fizyczne, społeczne i
kulturalne, jak i moralne oraz religijne.
Kan. 1137 – Za dzieci prawego pochodzenia uważa się poczęte lub urodzone z małżeństwa
ważnego lub mniemanego.
Kan. 1138 – § 1. Ojcem jest ten, na którego wskazuje prawny związek małżeński, chyba że
przy pomocy niezbitych argumentów udowodni się co innego.
§ 2. Za dzieci prawego pochodzenia uważa się te, które się urodziły przynajmniej po 180
dniach od zawarcia małżeństwa albo w ciągu 300 dni od dnia rozwiązania życia małżeńskiego.
Kan. 1139 – Dzieci nieprawego pochodzenia uzyskują prawność pochodzenia przez
późniejsze małżeństwo rodziców ważne lub mniemane, albo przez reskrypt Stolicy Świętej.
Kan. 1140 – Co do skutków kanonicznych, dzieci, które uzyskały prawność pochodzenia, są
zrównane we wszystkim z dziećmi prawego pochodzenia, chyba że prawo wyraźnie co innego
zastrzega.

Rozdział IX
ROZŁĄCZENIE MAŁŻONKÓW

Art. 1
ROZWIĄZANIE WĘZŁA
Kan. 1141 – Małżeństwo zawarte i dopełnione nie może być rozwiązane żadną ludzką
władzą i z żadnej przyczyny, oprócz śmierci.
Kan. 1142 – Małżeństwo niedopełnione, zawarte przez ochrzczonych lub między stroną
ochrzczoną i stroną nieochrzczoną, może być ze słusznej przyczyny rozwiązane przez Biskupa
Rzymskiego, na prośbę obydwu stron lub tylko jednej, choćby druga się nie zgadzała.
Kan. 1143 – § 1. Małżeństwo zawarte przez dwie osoby nie ochrzczone zostaje rozwiązane
na mocy przywileju pawłowego dla dobra wiary strony, która przyjęła chrzest, przez sam fakt
zawarcia nowego małżeństwa przez stronę ochrzczoną, jeśli strona nieochrzczona odeszła.
§ 2. Uważa się, że strona nieochrzczona odchodzi, jeżeli nie chce mieszkać ze stroną
ochrzczoną lub mieszkać z nią w zgodzie bez obrazy Stwórcy, chyba że strona ochrzczona po
przyjęciu chrztu dała słuszny powód odejścia.
Kan. 1144 – § 1. Aby strona ochrzczona ważnie zawarła nowe małżeństwo, należy zawsze
zapytać stronę nieochrzczoną:
1 czy i ona chciałaby przyjąć chrzest;
2 czy przynajmniej chciałaby zgodnie mieszkać ze stroną ochrzczoną, bez obrazy Stwórcy.
§ 2. Ta interpelacja powinna nastąpić po chrzcie. Jednakże ordynariusz miejsca może na
skutek poważnej przyczyny zezwolić na zastosowanie interpelacji przed chrztem, a nawet od niej
dyspensować, zarówno przed chrztem, jak i po chrzcie, jeśli z dochodzenia przynajmniej
sumarycznego i pozasądowego stwierdzi się, że nie można jej dokonać lub będzie bezowocna.
Kan. 1145 – § 1. Interpelacja winna być dokonywana z reguły powagą ordynariusza miejsca
strony nawróconej, który to ordynariusz obowiązany jest zostawić drugiej stronie, jeśliby o to
prosiła, czas na odpowiedź, zaznaczając jednak, że gdy czas ten bezużytecznie upłynie, milczenie
zostanie uznane za odpowiedź negatywną.
§ 2. Interpelacja dokonana nawet prywatnie przez stronę nawróconą jest ważna; owszem jest
godziwa, gdy nie da się zachować przepisanej wyżej formy.
§ 3. W obydwu przypadkach dokonanie interpelacji oraz jej wynik powinny być stwierdzone
zgodnie z prawem w zakresie zewnętrznym.
Kan. 1146 – Strona ochrzczona ma prawo zawrzeć nowe małżeństwo ze stroną katolicką:
1 jeśli druga strona odpowiedziała negatywnie na interpelację lub gdy interpelacja została
zgodnie z prawem pominięta;
2 jeśli strona nieochrzczona – czy to już interpelowana, czy też nie – zamieszkując najpierw
w zgodzie bez obrazy Stwórcy, następnie odeszła bez uzasadnionej przyczyny; z zachowaniem
przepisów kan. 1144 i 1145.
Kan. 1147 – Ordynariusz miejsca może jednak na skutek poważnej przyczyny zezwolić,
ażeby strona ochrzczona, korzystająca z przywileju pawłowego, zawarła małżeństwo ze stroną
niekatolicką, ochrzczoną lub nieochrzczoną, z zachowaniem jednak przepisów kanonicznych o
małżeństwach mieszanych.
Kan. 1148 – § 1. Nieochrzczony, który miał równocześnie przed chrztem kilka żon
nieochrzczonych, po przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, jeśli mu trudno pozostać z pierwszą
żoną, może zatrzymać jedną z nich, oddalając pozostałe. To samo odnosi się do kobiety
nieochrzczonej, która miała równocześnie kilku mężów nieochrzczonych.
§ 2. W wypadkach, o których w § 1, po przyjęciu chrztu małżeństwo winno być zawarte z
zachowaniem prawnej formy, z uwzględnieniem w razie potrzeby także przepisów o małżeństwach
mieszanych oraz innych wymogów prawnych.
§ 3. Ordynariusz miejsca mając na uwadze warunki moralne, społeczne i ekonomiczne
miejsc i osób, powinien zatroszczyć się o wystarczające zabezpieczenie potrzeb pierwszej żony oraz
innych oddalonych, zgodnie z wymaganiami sprawiedliwości, chrześcijańskiej miłości i naturalnej
słuszności.
Kan. 1149 – Jeśli nieochrzczony, po przyjęciu chrztu w Kościele katolickim, nie może ze
współmałżonkiem nieochrzczonym nawiązać współzamieszkania z racji uwięzienia lub
prześladowania, wolno mu zawrzeć nowe małżeństwo, chociażby tymczasem druga strona przyjęła
chrzest, z zachowaniem przepisu kan. 1141.
Kan. 1150 – W razie wątpliwości przywilej wiary cieszy się przychylnością prawa.

Art. 2
SEPARACJA PODCZAS TRWANIA WĘZŁA

Kan. 1151 – Małżonkowie mają obowiązek i prawo zachowania współżycia małżeńskiego,
chyba że usprawiedliwia ich zgodna z prawem przyczyna.
Kan. 1152 – § 1. Chociaż bardzo zaleca się, aby współmałżonek pobudzony chrześcijańską
miłością i zatroskany o dobro rodziny, nie odmawiał stronie cudzołożnej przebaczenia oraz nie
zrywał z nią życia małżeńskiego, to jednak, gdy wyraźnie lub milcząco nie darował winy, ma prawo
przerwać pożycie małżeńskie, chyba że zgodził się na cudzołóstwo, albo stał się jego przyczyną lub
sam także popełnił cudzołóstwo.
§ 2. Zachodzi milczące darowanie, gdy strona niewinna upewniona już o zdradzie
małżeńskiej, dobrowolnie z miłością małżeńską współżyje z tą, która zawiniła. Domniemywa się
zaś je, jeśli przez okres sześciu miesięcy zachowała współżycie małżeńskie i nie odniosła się do
władzy kościelnej lub państwowej.
§ 3. Jeśli współmałżonek niewinny sam zerwał dobrowolnie współżycie małżeńskie,
powinien w ciągu sześciu miesięcy wnieść sprawę o separację do kompetentnej władzy kościelnej,
która, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności, rozważy, czy niewinny współmałżonek mógłby
być skłoniony do darowania winy i nie przedłużania separacji na stałe.
Kan. 1153 – § 1. Jeśli jedno z małżonków stanowi źródło poważnego niebezpieczeństwa dla
duszy lub ciała drugiej strony albo dla potomstwa, lub w inny sposób czyni zbyt trudnym życie
wspólne, tym samym daje drugiej stronie zgodną z prawem przyczynę odejścia, bądź na mocy
dekretu ordynariusza miejsca, bądź też gdy niebezpieczeństwo jest bezpośrednie, również własną
powagą.
§ 2. Po ustaniu przyczyny separacji, we wszystkich wypadkach należy wznowić współżycie
małżeńskie, chyba że władza kościelna co innego postanowi.
Kan. 1154 – Z chwilą zdecydowania o separacji małżonków, należy się zatroszczyć o
odpowiednie utrzymanie i wychowanie dzieci.
Kan. 1155 – Współmałżonek niewinny może, w sposób godny pochwały, dopuścić z
powrotem drugą stronę do życia małżeńskiego. W takim wypadku zrzeka się prawa do separacji.

Rozdział X
UWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA

Art. 1
UWAŻNIENIE ZWYKŁE
Kan. 1156 – § 1. Do uważnienia małżeństwa nieważnego z racji przeszkody zrywającej,
wymaga się ustania przeszkody lub dyspensy od niej oraz ponowienia zgody przynajmniej przez
stronę świadomą przeszkody.
§ 2. To ponowienie jest wymagane przez prawo kościelne do ważności uważnienia,
chociażby na początku obydwie strony wyraziły zgodę i potem jej nie odwołały.
Kan. 1157 – Ponowienie zgody winno być nowym aktem woli na małżeństwo, o którym
strona ponawiająca wie lub przypuszcza, że było od początku nieważne.
Kan. 1158 – § 1. Gdy przeszkoda jest publiczna, obydwie strony powinny powtórzyć zgodę
małżeńską w formie kanonicznej, z zachowaniem przepisu kan. 1127, § 2.
§ 2. Jeśli przeszkody nie można udowodnić, wystarcza ponowienie zgody prywatne i tajne, i
to przez stronę świadomą przeszkody, jeśli trwa zgoda wyrażona przez drugą stronę; albo przez
obydwie, gdy obydwie strony wiedziały o przeszkodzie.
Kan, 1159 – § 1. Małżeństwo nieważne z powodu braku zgody zostaje uważnione z chwilą
wyrażenia zgody przez stronę, która jej nie wyraziła, jeśli trwa zgoda wyrażona przez drugą stronę.
§ 2. Jeśli braku zgody nie można udowodnić, wystarczy prywatne i tajne ponowienie zgody
przez stronę, która jej nie wyraziła.
§ 3. Jeśli można udowodnić brak zgody, konieczne jest ponowienie jej z zachowaniem
kanonicznej formy.
Kan. 1160 – Uważnienie małżeństwa nieważnego na skutek braku formy musi zostać
dokonane przez ponowne zawarcie według formy kanonicznej, z zachowaniem przepisu kan. 1127,
§ 2.

Art. 2
UWAŻNIENIE W ZAWIĄZKU

Kan. 1161 – § 1. Uważnienie w zawiązku małżeństwa nieważnego jest uważnieniem go bez
ponawiania zgody, dokonane przez kompetentną władzę. Zawiera ono w sobie dyspensę od
przeszkody, gdyby istniała, oraz od formy kanonicznej, gdy nie została zachowana, jak również
cofnięcie wstecz skutków kanonicznych.
§ 2. Uważnienie następuje od chwili udzielenia łaski; natomiast cofnięcie skutków odnosi
się do momentu zawarcia małżeństwa, chyba że co innego wyraźnie zastrzeżono.
§ 3. Uważnienia w zawiązku można dokonać tylko wtedy, jeśli jest prawdopodobne, że
strony chcą utrzymać życie małżeńskie.
Kan. 1162 – § 1. Jeśli u obydwu stron albo u jednej z nich brakuje zgody małżeńskiej,
małżeństwo nie może być uważnione w zawiązku, bez względu na to, czy zgody nie było od
początku, czy też była początkowo wyrażona, a potem została odwołana.
§ 2. Jeśli na początku nie było wprawdzie zgody, ale później została wyrażona, wolno
dokonać uważnienia od momentu wyrażenia zgody.
Kan. 1163 – § 1. Można dokonać uważnienia małżeństwa nieważnie zawartego na skutek
przeszkody albo braku formy prawnej, jeśliby trwała zgoda małżeńska u obydwu stron.
§ 2. Małżeństwo nieważnie zawarte z powodu przeszkody z prawa naturalnego lub Bożego
pozytywnego, może być uważnione dopiero z chwilą ustania przeszkody.
Kan. 1164 – Można ważnie dokonać uważnienia również bez wiedzy jednej lub obydwu
stron, ale dokonuje się go tylko z poważnej przyczyny.
Kan. 1165 – § 1. Uważnienia w zawiązku może dokonać Stolica Apostolska.
§ 2. Może go dokonać biskup diecezjalny w pojedynczych przypadkach, nawet wtedy, gdy w
tym samym małżeństwie zbiega się kilka powodów nieważności; po spełnieniu warunków, o
których w kan. 1125, co do uważnienia małżeństwa mieszanego. Natomiast nie może tego dokonać
w wypadku istnienia przeszkody, od której dyspensa jest zarezerwowana Stolicy Apostolskiej
zgodnie z przepisem kan. 1078, § 2, albo chodzi o przeszkodę z prawa naturalnego lub Bożego
pozytywnego, która już wygasła.